Trong bối cảnh toàn cầu đang đối mặt với những biến động ngày càng nghiêm trọng về khí hậu, tài nguyên cạn kiệt, đa dạng sinh học suy giảm và môi trường sống của con người bị đe dọa, yếu tố nhạy cảm về môi trường đã và đang trở thành một vấn đề then chốt được các chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng quan tâm. Đây không chỉ là câu chuyện của những vùng đất xa xôi hay các nhà hoạt động môi trường, mà là trách nhiệm chung của toàn xã hội trong việc gìn giữ hành tinh xanh cho thế hệ mai sau.
Yếu tố nhạy cảm về môi trường là gì?
Yếu tố nhạy cảm về môi trường (Environmental Sensitivity Factors) là các thành phần trong tự nhiên dễ bị tổn thương hoặc dễ bị tác động tiêu cực bởi các hoạt động nhân sinh hoặc các biến đổi tự nhiên. Những yếu tố này bao gồm các hệ sinh thái như rừng ngập mặn, rạn san hô, đầm lầy, rừng nhiệt đới, nguồn nước mặt, tầng nước ngầm, đất canh tác… Cũng có thể là các loài động – thực vật quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng hoặc những vùng dân cư sống trong điều kiện môi trường mong manh, dễ bị tổn hại trước thiên tai.
Việc nhận diện và đánh giá đúng mức độ nhạy cảm của từng yếu tố môi trường là cơ sở để đưa ra các chính sách quy hoạch phát triển, đầu tư hạ tầng, sản xuất công nghiệp hay khai thác tài nguyên một cách bền vững và có trách nhiệm.
Yếu tố nhạy cảm về môi trường là gì?
Vì sao yếu tố nhạy cảm môi trường lại quan trọng?
Hiểu và tôn trọng các yếu tố nhạy cảm về môi trường không chỉ là cách để bảo vệ thiên nhiên, mà còn là nền tảng giúp định hướng phát triển kinh tế - xã hội một cách hài hòa và bền vững. Khi những vùng đất mong manh và các hệ sinh thái đặc biệt bị can thiệp quá mức hoặc bị phá vỡ cân bằng, hậu quả không chỉ giới hạn ở môi trường mà còn tác động sâu rộng đến đời sống con người, kinh tế địa phương và cả an ninh quốc gia trong dài hạn. Chính vì vậy, việc nhận thức đầy đủ về vai trò của các yếu tố này là điều vô cùng cần thiết.
Bảo vệ hệ sinh thái và đa dạng sinh học
Các vùng sinh thái nhạy cảm thường là nơi cư trú của nhiều loài sinh vật đặc hữu, có giá trị khoa học và sinh thái cao. Nếu bị phá hủy, những hệ sinh thái này không dễ dàng phục hồi và có thể kéo theo hệ lụy là mất cân bằng sinh thái, gia tăng thiên tai và làm biến đổi khí hậu địa phương.
Giảm thiểu rủi ro môi trường trong phát triển kinh tế
Việc đầu tư xây dựng nhà máy, khu công nghiệp, hạ tầng giao thông tại các khu vực nhạy cảm mà không có đánh giá môi trường kỹ lưỡng sẽ tiềm ẩn nhiều rủi ro: ô nhiễm nguồn nước, sạt lở đất, suy giảm chất lượng không khí, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng… Một dự án phát triển bền vững cần tính toán đến sự tương tác với môi trường xung quanh, đặc biệt tại các khu vực nhạy cảm.
Thích ứng với biến đổi khí hậu
Nhiều yếu tố nhạy cảm về môi trường cũng chính là các “lá chắn” tự nhiên giúp con người chống lại tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu như rừng ngập mặn chống xói mòn và nước biển dâng, đầm lầy điều hòa nước mưa, rừng nguyên sinh điều tiết khí hậu… Khi những lá chắn này bị phá vỡ, con người sẽ phải đối mặt với hậu quả ngày càng nghiêm trọng.
Vì sao yếu tố nhạy cảm về môi trường lại quan trọng?
Đảm bảo quyền lợi cộng đồng dễ tổn thương
Các nhóm dân cư sinh sống tại khu vực ven sông, vùng núi cao, hoặc gần khu công nghiệp thường là những người chịu ảnh hưởng trực tiếp từ sự thay đổi môi trường. Do vậy, việc cân nhắc yếu tố nhạy cảm về môi trường không chỉ là vấn đề sinh thái mà còn là vấn đề công bằng xã hội, đảm bảo sự an toàn và sinh kế cho những cộng đồng dễ bị tổn thương nhất.
Một số ví dụ điển hình
Tại Việt Nam, chúng ta đã chứng kiến nhiều hệ quả từ việc phát triển thiếu tính toán đến các yếu tố nhạy cảm về môi trường:
- Dự án chặt phá rừng phòng hộ để làm du lịch dẫn đến sạt lở đất nghiêm trọng tại các tỉnh miền Trung.
- Ô nhiễm sông ngòi do xả thải không kiểm soát từ các khu công nghiệp khiến hàng nghìn người dân mất nguồn nước sinh hoạt.
- Suy giảm rừng ngập mặn tại Đồng bằng sông Cửu Long khiến vùng này ngày càng dễ tổn thương trước nước biển dâng và xâm nhập mặn.
Những ví dụ đó là hồi chuông cảnh tỉnh về tầm quan trọng của việc đánh giá đầy đủ các yếu tố nhạy cảm về môi trường trong mọi hoạt động phát triển.
Xem ngay:
Top 5 các công ty tư vấn môi trường uy tín chất lượng
Thông tư mới nhất về giấy phép xả thải vào nguồn nước từ A - Z
Những căn cứ giúp xác định yếu tố nhạy cảm về môi trường
Việc xác định yếu tố nhạy cảm về môi trường cần dựa trên nhiều căn cứ khoa học, pháp lý và thực tiễn.
Dưới đây là các căn cứ chính được sử dụng trong quá trình xác định:
Căn cứ pháp lý
Đây là nền tảng đầu tiên và quan trọng nhất, bao gồm:
- Luật Bảo vệ môi trường 2020 (và các văn bản hướng dẫn thi hành).
- Nghị định số 08/2022/NĐ-CP: Quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường, trong đó có quy định về đánh giá tác động môi trường và yếu tố nhạy cảm.
- Thông tư số 02/2022/TT-BTNMT: Hướng dẫn kỹ thuật về đánh giá tác động môi trường, trong đó nêu cụ thể về cách xác định các thành phần môi trường, đối tượng bị tác động.
- Các quy hoạch ngành, quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch bảo tồn, bản đồ hành chính và môi trường.
Những căn cứ giúp xác định các yếu tố nhạy cảm về môi trường
Căn cứ khoa học
- Gồm các dữ liệu, nghiên cứu và tài liệu khoa học:
- Bản đồ địa hình, địa chất, thủy văn, khí tượng.
- Dữ liệu đa dạng sinh học: Báo cáo khảo sát hiện trường, dữ liệu loài quý hiếm (danh lục đỏ IUCN, Nghị định 84/2021/NĐ-CP…).
- Thông tin về hệ sinh thái tự nhiên: như rừng ngập mặn, rạn san hô, khu đất ngập nước, vùng đầu nguồn…
- Các nghiên cứu khoa học chuyên đề: về sinh thái, biến đổi khí hậu, rủi ro thiên tai, tác động môi trường…
Căn cứ thực tiễn tại khu vực triển khai dự án
Thông qua:
- Khảo sát thực địa: Quan sát, ghi nhận, đánh giá điều kiện thực tế về môi trường tự nhiên và xã hội.
- Tham vấn cộng đồng và chính quyền địa phương: Nhằm hiểu rõ giá trị của khu vực đối với đời sống, văn hóa, sinh kế người dân.
- Hiện trạng sử dụng đất: Xác định mục đích sử dụng đất hiện tại có phù hợp với dự án không, và có các yếu tố nhạy cảm nào gần đó.
Căn cứ vào vị trí địa lý và tính chất của dự án
- Dự án nằm gần khu dân cư, khu bảo tồn, nguồn nước sinh hoạt, di tích lịch sử… thì khả năng ảnh hưởng tới yếu tố nhạy cảm cao hơn.
- Tính chất, quy mô và mức độ tác động tiềm tàng của dự án (về khí thải, nước thải, chất thải nguy hại, rung chấn…) cũng ảnh hưởng đến mức độ nhạy cảm.
Việc xác định yếu tố nhạy cảm về môi trường không chỉ dựa vào quan sát chủ quan, mà cần có hệ thống căn cứ pháp lý, khoa học và thực tiễn rõ ràng, để đảm bảo tính khách quan, minh bạch và hiệu quả trong việc bảo vệ môi trường.
Vai trò của các doanh nghiệp trong việc bảo vệ môi trường
Không thể phủ nhận rằng doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế, tạo việc làm và tăng trưởng. Tuy nhiên, nếu phát triển kinh tế mà đánh đổi môi trường, thì lợi ích trước mắt sẽ phải trả giá bằng tổn thất lâu dài. Nhiều doanh nghiệp hiện nay đã chuyển mình theo hướng phát triển xanh, tích cực thực hiện đánh giá tác động môi trường (ĐTM), xây dựng hệ thống xử lý chất thải, sử dụng năng lượng tái tạo và đầu tư vào công nghệ sạch.
Doanh nghiệp có vai trò rất quan trọng trong việc bảo vệ môi trường
Một số công ty không chỉ dừng lại ở việc tuân thủ luật, mà còn chủ động đóng góp cho cộng đồng thông qua các chương trình bảo vệ môi trường, nghiên cứu khoa học và giáo dục nhận thức môi trường.
Xem ngay:
Tìm hiểu về 7 loại giấy phép môi trường quan trọng nhất
Đăng ký môi trường: Hướng dẫn toàn diện về quy định, thủ tục và đối tượng liên quan
Vinaenvi – Hướng đi bền vững trong quản lý môi trường
Trong số những doanh nghiệp tiên phong trong lĩnh vực môi trường, Công ty Cổ phần Môi trường VinaEnvi là một ví dụ tiêu biểu. Với sứ mệnh “Bảo vệ môi trường – Gìn giữ tương lai”, Vinaenvi chuyên cung cấp các dịch vụ tư vấn môi trường, đánh giá tác động môi trường, thiết kế và vận hành hệ thống xử lý nước thải, khí thải, chất thải rắn cho các khu công nghiệp, đô thị và dự án đầu tư trên toàn quốc.
Vinaenvi - Đơn vị giúp doanh nghiệp có hướng đi bền vững trong quản lý môi trường
Vinaenvi đặc biệt chú trọng đến việc đánh giá các yếu tố nhạy cảm trong khu vực dự án nhằm tư vấn cho đối tác những giải pháp tối ưu, phù hợp với điều kiện địa phương và định hướng phát triển bền vững. Công ty không chỉ là đối tác đáng tin cậy của nhiều tập đoàn lớn, mà còn là đơn vị đồng hành với các tổ chức bảo vệ môi trường trong nhiều chương trình nghiên cứu và truyền thông cộng đồng.
Với đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm, công nghệ tiên tiến và tinh thần trách nhiệm cao, Vinaenvi đang từng bước khẳng định vai trò dẫn đầu trong lĩnh vực môi trường tại Việt Nam, góp phần quan trọng trong việc gìn giữ các yếu tố nhạy cảm môi trường và xây dựng một tương lai phát triển xanh – sạch – bền vững.
Thông tin liên hệ
Nguyễn Thị Thu Sang
Email: thusang@vinaenvi.vn - thusang@vinaenvi.net
Mobi - Zalo - Viber: 0903.774.112